რეჟისორი ლანა ღოღობერიძე ჭირთან გამკლავების მისეულ წამალს გვიზიარებს:
“რადგანაც ვფიქრობ, რომ ადამიანს მატერიალური საზრდოს გარდა სულიერიც სჭირდება, და რომ ის ჰაერივით აუცილებელი ხდება სწორედ ძნელბედობის ჟამს, ისევ გთავაზობთ იმას, რაც ჩემთვის ყოველთვის ჭირთან გამკლავების წამალი იყო.
დამიჯერეთ, არ ვაჭარბებ, ჩვენ, ომის, ტერორის და საყოველთაო შიშისდროინდელმა ბავშვებმა, ინტუიტურად პოეზიაში დავინახეთ გადარჩენის გზა. მერე მთელი ცხოვრება ამ გზით ვიარეთ. და დღეს დარწმუნებული ვარ, რომ ეს სწორი არჩევანი იყო.
ამიტომ გთავაზობთ კიდევ ერთ ლექსს, ჩემის აზრით, ამ სიტუაციის შესატყვისს.
ამჯერად მარინა ცვეტაევა, (ჩემი თარგმანი, ახლად გარედაქტირებული).
სულ ექვსსტრიქონიანი ლექსი:
დღეს ქვეყნად დაიწყო დიდი ხეტიალი,
კარდაკარ დადიან ვარკვლავნი ტიალნი,
ღამეში ხეები მიწაზე წვებიან,
მაჭარი არ მღერის სიმღერას ვნებიანს,
დღეს მდინარეებმა იცვალეს დინება,
მე კი შენს მკლავებში მინდა – დაძინება.
საყოველთაო აპოკალიფსი, მიწაზე ჩამოსული და კარდაკარ მოხეტიალე ვარსკვლავები, წაქცეული ხეები, კალაპოტდაშეცვლილი მდინარეები და… ამ ფონზე – მე, ადამიანი, რომელსაც უნდა რა? სულ უმნიშვნელო რაღაც – უბრალოდ მეორის მკლავებში დაძინება. არა ვნება, არა თავდავიწყება, არამედ დაძინება.
თუ, იქნებ, ეს მეორე ადამიანის მკლავებში დაძინება სწორედ ის არის, ყველაზე დიდი რამ ამ ქვეყნად, ის, რაც აპოკალიპსსაც მოერევა?
ანუ, ნდობა და მასთან გადაჯაჭვული სიყვარული…
კიდევ ერთი პოეტი, რომელიც, ჩემდა სამარცხვინოდ, სულ ცოტა ხნის წინ აღმოვაჩინე და მას მერე ის “ჩემ” პოეტად იქცა:
მანანა ჩიტიშვილი.
ველზე ყაყაჩოთა ნაღვერდალი,
წვიმის სევდიანი იდილია,
რაც მიყვარს, ყველაფერი აქეთ არი,
წყალგაღმა მარტო სიკვდილია.
მე რას გთხოვ, ბევრი არაფერი.
სიტყვა სიყვარულით მომიწანი,
ვიდრე აქეთა ვარ, მომეფერე,
ნავში ჩაჯდომამდე მომისწარი.
აღარ გამთელდება ნაღარავი
გული, აქამდეც რომ მიკირია,
წყალგაღმა არაფერი აღარ არი,
წყალგაღმა მარტო სიკვდილია.
რა მშვენიერი სიტყვებია! რა ზუსტია რიტმი – ათმარცვლიანი სტრიქონი, (ზოგჯერ 9 და 11 მარცვლიანით ჩანაცვლებული), მაგრამ არა ტრადიციული ხუთი პლუს ხუთი, არამედ ექვსი პლუს ოთხი.
რიტმი, რითმა და სიტყვათა წყობა, რომელიც სწორედ ამ სათქმელს შეესატყვისება… რაც მიყვარს, ყველაფერი აქეთ არი, წყალგაღმა მხოლოდ სიკვდილია..
სათქმელი კი თითქოს ისეთი მარტივია: იმ ნავში ყველა ჩავჯდებით, მაგრამ მანამდე… რამდენი რამ გვმართებს ჩვენ, მოკვდავთ. და უპირველესად: სიტყვა ჩავწნათ სიყვარულით და ნავში ჩაჯდომამდე მივუსწროთ იმას, ვინც გვიყვარს. არ დავაგვიანოთ. რადგანაც:
წყალგაღმა არაფერი აღარ არი, წყალგაღმა მხოლოდ სიკვდილია…
არ ვიცი, რატომ გრძნობ სიხარულს ამ თითქოს უიმედო სტრიქონების წაკითხვისას, ამას ვერ ახსნი სიტყვებით, ეს უკვე ლექსის მაგიაა.
და ბოლოს, გალაკტიონი:
მთვარეში შავი შრიალებს ჩალა,
შავი ლეჩაქი დაეცა შარებს,
დამშვიდდი, სძინავს ალაზნის ჭალებს,
მთვარეში შავი შრალებს ჩალა.
შენს მოგონებას, როგორც ეს ჭალა,
მთების დუმილი ამინანქარებს,
მთვარეში შავი შრიალებს ჩალა,
შავი ლეჩაქი დაეცა შარებს.
დამშვიდდი, ტალღებს მიანდე ნავი,
რაც დაიკარგა, ის აღარ მოვა,
აქვითინების დრო მერე მოვა,
დამშვიდდი, ტალღებს მიანდე ნავი,
სასოწარკვეთას არ მისცე თავი,
არ მოიზიდო ფიქრების თოვა.
დამშვიდდი. ტალღებს მიანდე ნავი,
ის დაიღუპა. ის აღარ მოვა.
(ეს ლექსი დიდი ხანია არ გამხსენებია და ბოდიშს ვიხდი, თუ რამე შემეშალა. ამჟამად გალაკტიონი ხელთ არა მაქვს. ვინმე თუ შეამოწმებს, მადლობელი ვიქნები).
არ ვიცი, რომელ წელს არის დაწერილი ეს ლექსი. როცა ვინმე ახლობელი დაეღუპა? იქნებ როცა მისი მეუღლე დაიჭირეს?
საყოველთაო კატაკლიზმების დროს?
როდის ჰქონდა ეს უცნაური და შემზარავი ხილვა:
მთვარეში მოშრიალე შავი ჩალა და შარაზე დაცემული შავი ლეჩაქი…
და: ის დაიღუპა. ის აღარ მოვა.
ჭეშმარიტი პოეზიის ძალა კი სწორედ იმაშია, რომ მას ყველა თაობა
თავის თავზე ირგებს. და ჩემთვისაც ეს სტრიქონები დღევანდელ სატკივართან ასოცირდება.
ვიხსენებ ლექსის სტრიქონებს და თვალწინ მიდგება პანდემია, როგორც მთვარეში მოშრიალე შავი ჩალა…
და ის ხუთი უსახელო ადამიანი. ჯერ მხოლოდ ხუთი.
სიმარტოვეში რომ გარდაიცვალნენ .
უახლობლებოდ.
დაუმშვიდობებლად.
დაუტირებლად.
და არაფერი რომ არ ვიცით მათზე.
სამძიმარსაც რომ ვერავის ვუცხადებთ.
პოეტი კი ეუბნება, ტალღებს მიანდეთო ნავი… აქვითინების დრო მერე მოვაო…
ვიმეორებ ამ ალიტერაციებით ოსტატურად დატვირთული მშვენიერი ლექსის სტრიქონებს და კიდევ ერთხელ ვიჯერებ: ლექსს უნდა ჩაუღრმავდე. ბევრჯერ წაიკითხო. და მაშინ იგრძნობ განწმენდას.
და ამიტომ შვებასაც. განსაკუთრებით, როცა ძალიან გიჭირს.
ახლა უცებ გამახსენდა 16 თუ 17 წლის თამაზ ჩხენკელის ლექსი. ლექსი, რომელიც მთელი თავისი სულისკვეთებით უპირისპირდება იმ დროს გამეფებულ საბჭოთა იდეოლოგიას.
თამაზ ჩხენკელი:
დღეს რა მჭვუნვარე საღამოა, ცათა მეუფევ,
როგორი ჩუმი,
და ფოთლოვანში დასავლეთის ცა გამოსჭვივის,
მშვიდი და ჩუმი,
და ფრინველებიც არ გალობენ.
მოყვასო ჩემო,
ხედავ, ღამდება, ჯერ მჭვუნვარე საღამო თუა,
ხედავ ღამდება, ყრუდ, უსასოდ და შემზარავად.
ვზივარ და გელი და მღიმარი მოხვიდე ნეტავ,
და მე შემოგვხდე შენ, ძმაო და მოყვასო ჩემო..
მოდი, დღეს დიდი მჭვუნვარების საღამო თუა,
მოდი. ვუჭვრიტოთ და ჩუმი ხმით ვთქვათ ნუგეშინი.
ცათა მეუფევ, დღეს რა ჩუმი ფიქრი მიბოძე,
და ფოთლოვანში დაფიონის ღრუბლით შემკული
საღამოც ჩაქრა, მჭვუნვარე და ჩუმი საღამო,
და ფრინველებიც არ გალობენ.
მოყვასო ჩემო,
ხედავ, ღამდება, შენ ძმაო და მოყვასო ჩემო,
ხედავ ღამდება, ყრუდ, უსასოდ და შემზარავად.
აქაც არის ის რაღაც, მიუწვდომელი და იდუმალი.
სიტყვის ძალა. პოეზიის საიდუმლო.
“ხედავ, ღამდება, ჯერ მჭმუნვარე საღამო თუა,
ხედავ ღამდება, ყრუდ, უსასოდ და შემზარავად…”