რუსთაველის თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელმა და რეჟისორმა რობერტ სტურუამ რუსულ გამოცემა ”რასისკაია გაზეტას” ინტერვიუ მისცა და იმ თემებზე ისაუბრა, რომელიც მისთვის მნიშვნელოვანია. ამჟამად რეჟისორი რუსთაველის თეატრში, თეატრ “ფაბრიკაში” და მოსკოვის “ეტ ცეტერას” თეატრში მუშაობს, სადაც ახალ კომედიას დგამს.
“არტინფო” გთავაზობთ ინტერვიუს რეჟისორთან:
– კომედიებს სულ უფრო და უფრო ხშირად დგამთ. ეტ ცეტერაშიც ახალ სეზონზე კომედიის დადგმას აპირებთ. რატომ?
– ძალიან მინდოდა ბერნჰარდის პიესის შემოთავაზება, ძალიან საინტერესოა, მაგრამ მისგან კომედიას ვერ დავდგამთ. არადა, კალიაგინისგან შეკვეთა მაქვს, სწორედ ასეთ პიესაზე, სადაც ის შეძლებს თავისი ჯამბაზური თვისებების დემონსტრირებას. რა თქმა უნდა, მას შეუძლია ნებისმიერი უბრალო რამ უმნიშვნელოვანეს მოვლენად აქციოს, მაგრამ ჩემი სურვილია, მასში იყოს სიღრმე და ამიტომაც არ ვიცი, რა ავირჩიო. საერთოდ, იშვითად ვირჩევ თვითონ პიესას. მე შეკვეთები მჭირდება, როგორც ძველი დროის დიდებულ მხატვრებს.
– თბილისში რა შეგიკვეთეს?
– სულ ახლახანს, რაც დავბრუნდი რუსთაველის თეატრში, დავდგი დიდ სცენაზე ცნობილი ქართველი დრამატურგის პიესის მიხედვით სპექტაკლი. ისე გამოვიდა, რომ ის პიესას “გოდოს მოლოდინში” დაემსგავსა. აღმოჩნდა, რომ ეს მასში მონაწილე მანდილოსნები ელოდებიან რაღაცას ან ვიღაცას, თუმცა, უცნობია, ვის ან რას. ისინი არიან სრულიად უცნობი ფიგურის მონები. ამ სპექტაკლს ვუწოდეთ “ასულნი”. პიესა დაწერილია 1924 წელს და მასში ნაწინასწარმეტყველებია ვიღაც დიქტატორის გამოჩენა. ჩემს სპექტაკლში ათი ასული განიხილავს საქართველოს წარუმატებლობის მიზეზებს, ცდილობენ გაარკვიონ რატომ აღმოჩნდა მათი ქვეყანა სულიერ ჩიხში.
– საქართველო ჩიხშია?
– ვფიქრობ, რომ სააკაშვილის მოსვლა ჩვენთვის იყო კატასტროფა. მან მშვენივრად შეძლო მთელი მსოფლიოს მოტყუება, როცა თავი დემოკრატად გაასაღა. მას ჰყავდა ძლიერი ლობისტი მთელს მსოფლიოში, რომელიც უხდიდა უამრავ ფულს ევროპელებს და ამერიკელებს. დღეს, როცა მთელი მსოფლიო ისეა, როგორც ხელისგულზე, ვერ დავიჯერებ, რომ ჩვენს ქვყანაში მიმდინარე მკვლელობებზე და კრიმინალზე არავინ არაფერი იცოდა. სააკაშვილი – სტალინის და ბერიას ოჯახია. ბოროტებას ხომ ყოველთვის ახლებურად უყვარს წარმოჩენა, ჰოდა ამ დროში ის ასე წარმოჩინდა. ეს იყო წმინდა წყლის ნამდვილი, ჭეშმარიტი ბოროტება. ხელისუფლებაში მისი მოსვლიდან ორი წლის შემდეგ, ლაშა ბუღაძეს შევუკვეთე ერთაქტიანი პიესები, რომლებშიც გაერთიანებული იქნებოდა ის მოვლენები, რაც საქართველოში იმ პერიოდში ვითარდებოდა. ლაშამ დაწერა 27 პატარა პიესა. შევკრიბე ახალგაზრდა რეჟისორები და მოვაწყეთ კენჭისყრა. მე შემხვდა “პრეზიდენტი” და ის დავდგი კიდეც. მე ის სპეციალურად არ ამირჩევია, ჩვენ პიესების დასახელებები ჩავყარეთ ქუდში და ეს პიესა შემხვდა. ჩემი მეგობრები გია ყანჩელი, გოგი მესხიშვილი, მეკითხებოდნენ ამას რატომ ვაკეთებდი, მათ კი ვპასუხობდი, რომ მშვენივრად მესმოდა, საით მიყავდა სააკაშვილს ჩვენი ქვეყანა. მან შეძლო და ჩამოაყალიბა ისეთი სულიერი კორუფცია, რომ იმ პერიოდში ყველაფერი იყო დაშვებული.
– როგორი დაგხვდათ თბილისში დაბრუნებულს რუსთაველის თეატრი?
– სამი წელი არ ვიყავი იქ და შეცვლილი დამხვდა ხარისხი, ის უფრო დადაბლდა. საერთოდ, მსახიობებში ჩადებულია სწრაფვა ქაოსისკენ. გაოცებული ვიყავი, როგორ ცუდად თამაშობდნენ. კარგდა ვიცი, რომ მსოფლიოს თეატრებშიც მიმდინარეობს კრიზისული პროცესები, თუმცა ის ყოველთვის კრიზისშია, ეს მისი მუდმივი მდგომარეობაა, მას არ შეუძლია გაიმეოროს ის, რაც უკვე იპოვნეს, ცდილობს დაძლიოს სიძველეები და სიახლეები დანერგოს. დღეისთვის რეჟისორები სულ უფრო და უფრო მეტად ხდებიან დრამატურგები, სპექტაკლის მთლიანი ავტორები. საფრთხე იმაშია, რომ მე ცოტათი ძველი თაობა ვარ. შეიძლება ამიტომაც ვუყურებ ცოტა სკეპტიკურად ახალ ტენდენციებს. ახალგაზრდა რეჟისორები ამ დრომდე ისე დგამენ, როგორც მე. რუსეთში კი პირიქით, აქ ყველაფერი უარყოფილია. ბოგომოლოვის “ლირი” ვნახე. არც კი გავრისკავდი ამისთვის “ლირი” დამერქმია, უმჯობესი იქნებოდა რაიმე სხვა სახელწოდება შეერჩიათ. ალბათ რაღაც ლომკა ყოველთვის საჭიროა, მაგრამ ჩემი აზრით, არსებობს საფრთხე, შეიცვალოს არა ფორმა, არამედ რუსული თეატრის მიმართულება. ადრე ყოველთვის მქონდა იმის შეგრძნება, რომ ტრადიცია გაგრძელდებოდა სტანისლავსკით დაწყებული, ტაიროვით, მეიერჰოლდით, ვახტანგოვით გაგრძელებული. ახლა ეს შეგრძნება არ მაქვს. სხვათა შორის, პიტერ შტაინერს შევთავაზე ბიუჰნერის დადგმა, რადგან რუსეთში ის თითქმის არ იდგმევა, მან კი არჩევანი რუსულ კლასიკაზე შეაჩერა. გერმანული დრამა ძალიან საინტერესოა. გერმანიაში რამდენიმე სპექტაკლი დავდგი, თუმცა ბოლო დროს იმ მახსენებს პროვინციელს, რომელსაც ძალიან უნდა თანამედროვედ გამოიყურებოდეს.
– თბილისში საკმაოდ თამამად გამოთქვამთ თქვენს მოსაზრებებს ნებისმიერ საკითხზე. მოსკოშვი თავს სტუმრად გრძნობთ?
– მე ატლანტივით ვარ, მოწყვეტილი დედამიწას. ქართველებმა ხომ განსაკუთრებული ნოსტალგია ვიცით. როგორც კი ქართველი საქართველოს ტერიტორიას გასცდება, იკარგება. რუსეთში ისე ლაპარაკი, როგორც საქართველოში ვლაპარაკობ, არაესთეტურად მიმაჩნია. ყოველთვის თავს ვიკავებ, არ ვაძლევ თავს იმის უფლებას, რომ ის ვილაპარაკო, რასაც თავისუფლად ვლაპარაკობ სახლში, იმიტომ რომ პასუხს ვაგებ ჩემი ქვეყნის, ჩემი ახლობლების წინაშე. რაღაც რევოლუციური სული ჩემში ყოველთვის დუღს. მე ხომ ბოლშევიკური ოჯახიდან ვარ. მამაჩემმა მისცა სტალინს რეკომენდაცია პარტიაში, მერე სტალინმა კი ის გაანადგურა. ნამდვილად მაქვს იმის მზადყოფნა, ვესაუბრო საზოგადოებას მის ნაკლოვანებებზე. ერთხელ ჩემი ოჯახის წევრებისთვის საჩუქრების საყიდლად წავედი. ფული არ მქონდა, ამიტომ ავედი მაღლა და იოკო ონოს გამოფენაზე მოვხვდი. იქ ხელში ჩამივარდა ბარათი, რომელზეც ეწერა: “რასაკვირველია, ხალხს არ უნდა ომი… თუმცა პოლიტიკას ყოველთვის ლიდერები განსაზღვრავენ და მათთვის ქვეყნის ომში ჩაბმა მარტივზე მარტივია, დემოკრატიაა ეს, საპარლამენტო რესპუბლიკა, ფაშისტური თუ კომუნისტური დიქტატურა. ხმის მიცემის თუ მის გარეშე, ხალხს ყოველთვის შეიძლება გააკეთებინო ის, რაც ხელისუფლებას უნდა. რა უნდა გააკეთო, როგორ უთხრა ხალხს, რომ მათ თავს დაესხნენ, დაადანშაულონ პაცეფისტები პატრიოტიზმის არქონაში, ასევე იმაში, რომ ისინი ქვეყანას სარფრთხის წინაშე აყენებენ დ მის ინტერესებს ჰყიდიან, ლიდერებს ყველაფერი გათვლილი აქვთ…” ეს სიტყვები გერინგმა ნიურნბერგის პროცესზე თქვა. ჩემთვის მთავარია ბერძნული ტრადიციაც, რომელიც საუბრობს ძალაუფლებაზე, ქვეყნის ბედზე. შექსპირიც ამაზე ფიქრობდა. მოსკოვში თავს ისე ვგრძნობ, როგორც თავშესაფარში. ჩუმად ვიყურები, ვუთვალთვალებ რა ხდება და თან ვააანალიზებ ყველაფერს. აქ რომ მთავარი რეჟისორი არ ვიყო, ჩემთვის უფრო მარტივი იქნებოდა. მოსკოვში ხელმძღვანელობა არ შემიძლია, რაღაც მაკავებს. ვზივარ თეატრში ჩემს პატარა კაბინეტში, მერე ჩავდივარ რეპეტიციაზე და მორჩა. რუსეთის მოქალაქეობა რომ მივიღო, ჩემთვის საქმე უფრო გამარტივდება, მაგრამ ეს არ შემიძლია.
– თეატრალური ადამიანი ხომ მსოფლიო ადამიანია?
– მსოფლიო ადამიანი ვარ, მაგრამ ყოველთვის უნდა ვიყო ჩემს ნიადაგზე. ძალიან კარგად ვარ ჩემს ნიადაგში, როგორც კი სხვა ადგილას გადამიყვანენ, სიცოცხლისუუნარო ვხდები. რუსეთში ყოფნისას მარტო ის მეხმარება, რომ ჩვენ ოდესღაც ერთიანი ქვეყანა გვქონდა. ჩემი დაკვირვებით, ძალადობა კულტურისთვის კარგი მდგომარეობაა. ჩვენთან 90-იან წლებში, როცა ომი იყო, უფრო მეტი სპექტაკლი დავდგი, ვიდრე მთელი მშვიდობიანი ცხოვრების პრეიოდში. მაშინ ყოველთვის ანშლაგები გვქონდა. იყო სიცივე, მაყურებელი იჯდა დარბაზში პალტოებსა და ქუდებში, სპექტაკლებს ვიწყებდით საღამოს 5 საათზე, იმიტომ რომ ღამე ქუჩაში სიარულის გვეშინოდა. არის რაღაც საიდუმლო იმაში, რომ დიქტატურა, ძალადობა ხალხს აძლევს საშუალებას გაუწიოს წინააღმდეგობა საერთო ესთეტიკურ და ემოციურ განცდებს.