ფოტოგრაფი და ალპინისტი გურამ თიკანაძე 1963 წელს სვანეთში შხარადან დაშვების დროს ტრაგიკულად დაიღუპა.
მიუხედავად იმისა, რომ მხოლოდ 30 წლის იყო, მან ბევრის გაკეთება მოასწრო და არაერთი უნიკალური ფოტო დაუტოვა შთამომავლობას. ფოტოგრაფიით სკოლის პერიოდში დაინტერესდა, უნივერსიტეტში სწავლის დროს კი ალპინიზმმა გაიტაცა. თავისი ხანმოკლე სიცოცხლის განმავლობაში 40-მდე მწვერვალი დალაშქრა. მისი პირველი მწვერვალი იყო „სპარტაკი“. ადიოდა მეხუთე კატეგორიის მწვერვალებზე. პირველი ასეთი მწვერვალი კი პამირზე ღარმოს პიკი იყო.
„მთამსვლელებს ხშირად გვეკითხებიან, რა გვაინტერესებს მთაში? ეს კითხვა უადგილოდ გვეჩვენება და ხშირად უპასუხოდ ვტოვებთ. ახლა განმარტებისათვის ზოგიერთი განცდა მოგვეშველება. მთასთან არ ვლაპარაკობთ და საუბრით არ ვამყარებთ სიყვარულს. კარგად ვიცით, რომ აქ ყოველ ქვის ქვეშ და ფიფქში მარცხია ჩასაფრებული… მუდამ სიახლე, სიფხიზლე, მოძრაობა. ჩვენ მთასთან და ყინულთან მეტ საერთოს ვნახულობთ, ვიდრე ბართან და ზღვასთან,“ – ამბობდა მთასვლელი.
გურამ თიკანაძე სხვადასხვა საერთაშორისო ფოტოგამოფენებში მონაწილეობდა. მისი ნამუშევრები იბეჭდებოდა პოლონეთში, ჩეხოსლოვაკიაში, გერმანიაში. პირველი წარმატება ნამუშევარმა „წყლის სიმღერა“ მოუტანა. გურამ თიკანაძე ახალგაზრდობისა და სტუდენტთა საერთაშორისო ფესტივალზე ვენაში ვერცხლის მედლით დააჯილდოვეს, რაც პირველი საერთაშორისო ჯილდოა ქართული ფოტოგრაფიის ისტორიაში. მისი ცნობილი ფოტოებია „ტკბილი ნესვი“, „აისი მთაში“, „უტევს მ. მესხი“, „თეთნულდი – სვანეთის პატარძალი“, „უშბა“, „თენსინგ ნორგეი“, „შხარა“, „თეთნულდის კალთებზე“…
პროფესიით გეოლოგს კრივში პირველი თანრიგი ჰქონდა:
„გეოლოგიაში დავრჩე, ფოტორეპორტიორობას მოვკიდო ხელი თუ ოპერატორობას. გაოცებას ვარ… ჯერხნობით ყველაფერს დინებას ვაძლევ. მე მგონი, დინება ფოტორეპორტაჟთან მიმიყვანს,“ – ასე მიაჩნდა ფოტოხელოვანს.
მიუხედავად იმისა, რომ მთასვლელობა ბევრს სიცოცხლის ფასად უჯდებოდა, ეს გურამ თიკანაძესაც კარგად ჰქონდა გათვისცნობიერებული:
„ჯუმბერი! კუხო! და ილიკო! საშინელებაა!… ალპინიზმი უმსხვერპლოდ შეუძლებელია“, – ამბობდა იგი.
1963 წლის აგვისტო მისთვის საბედისწერო აღმოჩნდა – სპორტულ ჯგუფთან ერთად, რომელსაც თავად გურამ თიკანაძე ხელმძღვანელობდა, დალაშქრა თეთნულდი. 21 აგვისტოს ჯგუფი ავიდა შხარაზე. გურამ თიკანაძე 27 აგვისტოს მთიდან დაშვებისას დაიღუპა. როგორც ამბობენ, მან თავად ჩაარჭო კლდის ნაპრალში პალო, დაკიდა თოკი და დაიწყო დაშვება, მაგრამ პალო ნაპრალიდან ამოვარდა. თურმე, როდესაც თოკი გაუწყდა, დაიყვირა: – მივფრინავ, ბიჭებოო!
გურამ თიკანაძის ცხედარი მთასვლელთა ჯგუფმა მთიდან პირველ სექტემბერს ჩამოასვენა. მის პატივსაცემად გურამ თიკანაძის სახელი ეწოდა ერთ-ერთ მწვერვალს. ფოტოხელოვანის დაღუპვას კი პოეტმა მურმან ლებანიძემ ლექსი მიუძღვნა:
– ვოი!
რა უფერულია სიკვდილი ლოგინში!
ვოი, რა საშინელია სიკვდილი ლოგინში!
ისიც ლოგინში მომკვდარა, ოღონდ –
ყინულის ლოგინში!..
ვოი, კალა-უშგული შეკრებილა –
ყანას და სათიბს მომცდარა.
მთელი სვანეთი შეკრებილა,
მთლად საქართველო შეკრებილა,
შხარასთან ღრუბელივით მომდგარა…
ვოი, შხარა სისხლით შეღებილა –
კოხტა თიკანაძე მომკვდარა…
ბექნუ ხერგიანს
და ბექნუს ლომებს
გურამის ნეშტი
უპყრიათ ხელში,
ბექნუ ხერგიანს
და ბექნუს ლომებს
მშრალი ბურთები გასჩრიათ ყელში.
გურამ თიკანაძეს შხარა აუღია,
რაც მოხდა, დაშვებისას მომხდარა:
საკუთარ ხელით პალო დაუგია,
საკუთარ პალოზე მომწყდარა…
ცოცხლისგან საყვედური აუგია –
თოკი ერთადერთი ჩაუბია –
თავი სიმამაცით წაუგია,
ვოი-ვო, სიმამაცით მომკვდარა!..
ბექნუ ხერგიანს
და ბექნუს ლომებს
გურამის ნეშტი
უპყრიათ ხელში,
ბექნუ ხერგიანს
და ბექნუს ლომებს
მშრალი ბურთები გასჩრიათ ყელში…
“ხოჩა საკაცე გამითალეთ,
დავაწყო ხორცი და ძვალი,
სიკვდილი სიცოცხლედ ჩამითვალეთ,
აღმართში კვნესით ამიტანეთ,
ვაკეზე მითხარით ზარი!..”
უშგულში გამოვარდა ივდითი ნიჟარაძე,
შეჰკივლა, გაიკაწრა ლოყა;
ფოსტლების ფლატუნით უხნესი დიაცი
საკაცეს ფეხდაფეხ მოჰყვა:
“თეთნულდმა რა მოგცა? უშბაზე რა გქონდა?
შხარაზე რა გინდოდა, გმირო?!
ვო, გურამ, რამხელა ბეჭები დაგქონდა –
რამ დაგაპატარავა, შვილო?!”
ასი ცხენოსნით
უშგული გახლავს
და ბეჭზე მიდევს
შენი საკაცე…
შენ დაგეუფლა
ძილი და დაღლა,
შენ დასახარჯი
უკვე დახარჯე…
შენ გაიელვე
ღრუბლებზე მაღლა,
შენ საქართველოს
ღამე გახაზე…
ასი ცხენოსნით
უშგული გახლავს
და მიტივტივებს
შენი საკაცე…
ვოი, რა უფერულია სიკვდილი ლოგინში!
ვოი, რა საშინელია სიკვდილი ლოგინში!
ისიც ლოგინში მომკვდარა, ოღონდ –
ყინულის ლოგინში!..
გურამ თიკანაძეს შხარა აუღია,
რაც მოხდა, დაშვებისას მომხდარა:
თავი სიმამაცით წაუგია,
ვოი-ვო, გურამი მომკვდარა…
ცოცხლისგან საყვედური აუგია,
ჩაუქი მკვდარიც ჩაუქია –
ვარსკვლავი
ვარსკვლავებს მომწყდარა.”