ეროვნული კინოცენტრი “მანდარინებთან” დაკავშირებით ახალ პუბლიკაციას აქვეყნებს. ამჯერად ზაზა ურუშაძის ნამუშევარზე დამოუკიდებელი პუბლიცისტი ჰოლივუდში ტატიანა დეტლოფსონი საუბრობს.
პროდიუსერი ივო ფელტი ამბობს, რომ ტატიანა დეტლოფსონს ლომის წვლილი მიუძღვის „მანდარინების“ წარმატებაში ამერიკაში.
ვინ არის ტატიანა დეტლოფსონი? ის არის ცნობილი დამოუკიდებელი პუბლიცისტი ჰოლივუდში. მისი მიზანია უცხოენოვანი ფილმების წარდგენა ოსკარზე ან, სულ მცირე, ოქროს გლობუსის ნომინაციაზე.
ამაში ტატიანა წარმატებას აღწევს თითქმის ყოველ წელს. მაგალითისთვის შეიძლება გავიხსენოთ ბელგიური ფილმები “ჩაკეტილი წრის გარღვევა” და “Bullhead”, ან ნორვეგიული ფილმი “Kon-Tiki”.
როგორ ახერხებს ის ამას? ტატიანა თავის მეთოდებს არ ამხელს, მაგრამ ბატონ ფელტს რა გააჩუმებს: „როდესაც ჩვენი ბიჭები უკან გამომგზავრებას აპირებდნენ პირველი წარმატებული ტურის შემდეგ, მათ სიმბოლურად გადასცეს ტატიანას მანდარინები. მანაც მანდარინებით სავსე პატარა ჩანთები გადასცა ჰოლივუდის უცხოური პრესის ასოციაციის ყველა ჟურნალისტს, რომლებიც ზამთრის არდადეგებზე აპირებდნენ წასვლას.
აი ასე…
– ტატიანა, ძალიან დაგწყდებოდათ გული „მანდარინები“ რომ ხუთეულში ვერ მოხვედრილიყო?
– ძალიან. სანამ კინოაკადემიის დარბაზში არ დავჯექი, არ ვნერვიულობდი. მერე ავღელდი, რადგან ვიფიქრე, თუ ფილმს არ შეარჩევდნენ, ზაზასთვის და ივოსთვის ეს დიდი იმედგაცრუება იქნებოდა, ისევე როგორც მთელი ესტონეთისთვის.
როდესაც ფილმების გამოცხადება დაიწყეს, ესტონეთი მესამე იყო. შემდეგ ვინ გამოაცხადეს აღარ მახსოვს, რადგან აღფრთოვანებისგან ვკიოდი … ახლა, როცა შედარებით დავმშვიდდი, სიხარული მავსებს. ვამაყობ მთელი გუნდის მუშაობით. ჩვენ ეს შევძელით. ივო, ზაზა და ლემბიტი ყველანარ მხარდაჭერას უწევდნენ ამ საქმეს. ყველამ უამრავი ენერგია დახარჯა და ჩვენ ეს დავიმსახურეთ.
გაუმარჯოს „მანდარინებს“!
– შანსი ორმოცდაათი ორმოცდაათზე იყო არა?
– დაახლოებით. ეს ალბათ უფრო რთული იყო, ვიდრე „ოქროს გლობუსის“ მოპოვება. კინოაკადემია კიდევ უფრო ორიენტირებულია ხელოვნებაზე, ვიდრე უცხოელი ჟურნალისტები ჰოლივუდში. გადაწყვეტილებას იღებენ რეჟისორები, მსახიობები, სხვადასხვა გილდიის წარმომადგენლები. არ ვიცი ვინ იყო ამჯერად ის 40 ადამიანი, ვინც ნომინანტები შეარჩია, ადრე ამ პროცესში ჩართულები იყვნენ ტომი ლი ჯოუნსი, რაიან გოსლინგი – მას შემდეგ ბევრი რამ შეიცვალა.
– რა შანსები ჰქონდა „მანდარინებს“ ოქროს გლობუსის მოსაპოვებლად?
– ამის დიდი შანსი იყო. ძალიან იმედგაცრულებული დავრჩი, რომ ეს ასე არ მოხდა. ვიცი, რომ 70 ხმა – მგონი ამდენი მონაწილეობდა კენჭისყრაში – თანაბრად გადანაწილდა რამდენიმე ფილმს შორის. ვიცი, რომ ბევრმა მისცა ხმა „მანდარინებს“, სულ რამდენიმე ხმა დააკლდა ამ ფილმს.
მრავალი ფაქტორია გასათვალისწინებელი, მაგალითად ტერიტორიის პრინციპი. სერგეი რახლინი (უცხოურენოვანი ფილმების კომიტეტის თავმჯდომარე უცხოური პრესის ასოციაციაში) ამბობდა, რომ ძალიან მოეწონა „მანდარინები“, მაგრამ მაინც მგონია, რომ მან ხმა მისცა „ლევიათანს“. რახლინს დიდი გავლენა აქვს, ხალხი მას ეკითხება რჩევას, როდესაც ფილმებს უყრიან კენჭს.
კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი ასპექტია ის, რომ „ლევიათანს“ წარადგენდა „სონი“ და მისი ხელმძღვანელი მაიკლ ბარკერი. მას დიდი გავლენა აქვს ჰოლივუდში, ყველას სურს მასთან დამეგობრება. არ გამოვრიცხავ, რომ მისი სატელეფონო ზარები წყვეტდეს ფილმების ბედს…
– მართალია, რომ სატელეფონო ზარს შეუძლია გადაწყვიტოს ფილმის ბედი?
– ამ თამშში – და ეს ნამდვილად თამაშია – ბევრია დამოკიდებული პირად ურთიერთობებზე, ისევე როგორც ჩემს საქმიანობაში. ზოგჯერ საათობით ვსაუბრობ ტელეფონით, რომ კინოთეატრებში წასვლა ვურჩიო ხალხს. ბევრი მათგანი უკვე მიცნობს და იცის, რომ ცუდი ფილმის ნახვას არ ვურჩევ. ყველაფერი გადახლართულია.
მოკლედ რომ ვთქვათ, ყველას რომ მხოლოდ გულის კარნახით მიეცა ხმა, მეტი შანსი გვექნებოდა. ცხადია, პოლიტიკა დიდ როლს თამაშობს. მეც ძალიან მომწონს „ლევიათანი”, მაგრამ ასეთი სულისშემძვრელი ფილმიც არ არის. მინდა გითხრათ, ამ ფილმის სანახავად ნაკლები მაყურებელი მივიდა, ვიდრე „მანდარინების“.
– შეიძლება ანტი-პუტინურმა თემამ შეასრულა დიდი როლი ამ ფილმის წარმატებაში.
– ჰოლივუდში ეს დიდად არ აინტერესებთ. ანდრეი ზვიაგინცევს დიდად ვაფასებ, განსაკუთრებით მის პირველ ფილმს „დაბრუნება“. უსამართლობაა, რომ მან ადრეც არ მიიღო „ოქროს გლობუსი“. შეიძლება ახლა დაფასდა მისი მთლიანი შემოქმედება. ესეც გასათვალისწინებელი ფაქტორია.
– რას იტყვით ფილმზე „იდა“? იყო თუ არა მისი წარმატება მოსალოდნელი?
– არა. უნდა ვაღიარო, რომ ხუთ ნომინირებულ ფილმს შორის პირადად ჩემთვის „იდა“ ყველაზე სუსტი იყო. საინტერესო გადაღებაა, ლამაზი კადრები, მაგრამ ამბავი უინტერესოა. შეიძლება იმიტომ, რომ აღმოსავლეთ ევროპელი ვარ წარმოშობით (ტატიანა ყოფილ ჩეხოსლოვაკიაში დაიბადა).
– კიდევ უფრო გასაოცარია „იდას“ წარმატება შტატებში, მაგრამ აშშ-შიც და დასავლეთ ევროპაშიც ასობით ათასი მაყურებელი ჰყავდა ამ ფილმს. მეტიც კი, ვიდრე პოლონეთში.
– მართალია. ეს უცნაურია. არ მესმის რატომ მოხდა ასე. ალბათ „იდას“ დისტრიბუტორსაც არ ესმის, რაშია საქმე. რეკლამაშიც არ იყო დიდი თანხები ჩადებული.
– ჰოლოკოსტის თემა ხომ არ თამაშობს დიდ როლს?
– მგონი ხალხს ეს თემა უკვე მობეზრდა, ისევე როგორც მთლიანად მეორე მსოფლიო ომის თემა. ალბათ ყველა ადამიანი, ვისაც ასეთი ფილმები მოსწონს, მოვიდა „იდას“ სანახავად. ასევე მოვიდა ყველა ხელოვანი. ზეპირმა რეკლამამაც ითამაშა დიდი როლი, ასევე ფილმის ჯილდოებმა, მასში მონაწილე ვარსკვლავებმა, კარგმა რეცენზიებმა.
– “მანდარინები” კარგი ფილმია, მაგრამ არც ისე კარგი, როგორც „ორი დღე, ერთი ღამე“ ან „დედიკო“ და ოსკარის და „ოქროს გლობუსის“ გარეშე დარჩენილი სხვა ფილმები. როგორ ახსნით ამას?
– არა მგონია „ორი დღე, ერთი ღამე“ ისევე კარგი იყოს, როგორც „მანდარინები“. ლემბიტ ულფსაკის თამაში გასაოცარია, მაყურებელი გიჟდება მასზე, მეუბნებიან, რომ საუკეთესო მსახიობია, რაც კი ოდესმე უნახავთ.
სამწუხაროა, რომ ხალხის რეაქციები არ გინახავთ. რეჟისორთა გილდიის სესიაზე, სადაც 600 ადგილიდან 400 იყო შევსებული, “მანდარინებს” ნამდვილი ოვაცია მოუწყვეს რეჟისორთა და მსახიობთა გილდიების წარმომადგენლებმა. გადარეულები იყვნენ, ამბობდნენ, რომ წელს ეს საუკეთესო უცხოენოვანი ფილმია.
არის ერთი გავლენიანი კინოკრიტიკოსი – სტივენ ფარბერი (ლოს ანჟელესის კინოკრიტიკოსთა ასოციაციის თავმჯდომარე). ყოველკვირეული პროგრამა აქვს, სადაც მისი აზრით საუკეთესო ფილმებზე აკეთებს კომენტარებს და ესაუბრება ავტორებს. ეს პროგრამა ძალიან პოპულარულია. წელს მის მიერ შერჩეული პირველი უცხოენოვანი ფილმი იყო „მანდარინები”.
– რამდენი იყო თქვენი აზრით ბიუჯეტი სარეკლამო კამპანიისა ფილმისთვის “ორი დღე, ერთი ღამე”?
– წარმოდგენა არა მაქვს, ალბათ 100 000 დოლარი.
მილიონი დოლარი. თანაც მარიონ კოტილარი მთავარ როლში. შედეგად კი არაფერი!
– და მაინც, დაუჯერებელია ის, რაც „მანდარინებთან“ დაკავშირებით ხდება. რა ფენომენია ეს?
– უბრალოდ შესანიშნავი ფილმია. ბევრი ადამიანი ადარებს მას „არავის მიწას“, ბოსნიურ ფილმს, რომელმაც ადრე მიიღო ოსკარი. «მანდარინები» არის ფილმი ზოგადად ომის უაზრობის შესახებ და არ ეხება რომელიმე კონკრეტულ ომს. ის კარგად ჯდება მიმდინარე პოლიტიკურ კონტექსტში. კარგი სცენარია, კარგი მსახიობები, ყველა ამაზე ლაპარაკობს, თვალწარმტაცი პეიზაჟებია… შესანიშნავი მუსიკა. მთავარი მაინც ისაა, რომ ემოციური ფილმია.
– ანუ ფილმი ჯერ გულს უნდა იპყრობდეს, მერე გონებას?
– ნამდვილად ასეა.
– კამპანია რა როლს თამაშობს?
– მთავარია ფილმი იყოს კარგი. შემდეგ დგება საკითხი იმისა, რომ ხალხმა ნახოს ის, როგორ უნდა მოახერხო ეს – სხვა საკითხია.
– აქ თამაშში შემოდის სატელეფონო ზარები არა?
– დიახ. გარდა ამისა, უნდა აალაპარაკო ჟურნალისტები.
– რაშია თქვენი წარმატების საიდუმლო?
– გგონიათ გაგიმხელთ? ცხადია, ძალიან მეხმარება პირადი კონტაქტები აკადემიის წევრებთან, რომლებსაც 15 წელია ვიცნობ. ისინი კენჭისყრაში მონაწილეობენ. ვიცი მათი გემოვნება, ვიცი რომელი მათგანი რომელ ფილმზე უნდა დავპატიჟო, რომელ „ღილაკს დავაჭირო თითი“. გარდა ამისა, დიდ როლს თამაშობენ ჟურნალისტები, ბლოგერები, „ჰოლივუდ რეპორტერი“, „ვერაიეთი“. უამრავი ფილმია, და ყველა აგენტი თავის საქმეს აკეთებს. ძალიან დამეხმარა ის, რომ ზაზა და ივო დიდხანს იყვნენ აქ და ბევრს საუბრობდნენ.
– რას ნიშნავს კამპანია ზოგადად?
– აუცილებელია სესიების ორგანიზება, უნდა იცოდე სად და როდის ჩაატარო ისინი. აკადემია თითოეულ ფილმზე მხოლოდ ერთ ოფიციალურ სესიას აწყობს; თუ საჭიროა, შენ უნდა მოაწყო დამატებითი სესია. „მანდარინებს“ 15 სესია მოვუწყვეთ, აქედან ორი – პალმ სპრინგსის ფესტივალზე. ზოგი სესია უფასოდ ჩავატარეთ ჩემი ნაცნობობის წყალობით, ძირითადად კი სესიებში ფული უნდა გადაიხადო.
გარდა ამისა, საჭიროა განცხადებების განთავსება კინოსთან დაკავშირებულ პუბლიკაციებში: Hollywood Reporter, Variety, deadline.com… ეს ყველაფერი დიდ თანხებთანაა დაკავშირებული.
– რა თანხების ინვესტირებაა საჭირო კამპანიაში?
– საშუალოდ 50,000–100,000 დოლარი ისეთი ფილმების შემთხვევაში, რომლებიც მხარდაჭერილია ეროვნული კინოინსტიტუტების და მათი წარმდგენი სახელმწიფოს მიერ (“მანდარინების” კამპანია დაჯდა დაახლოებით 60,000 სამოგზაურო ხარჯების ჩათვლით). მე ძირითადად ასეთ ფილმებზე ვმუშაობ.
ზოგი კამპანიის ხარჯები რეკლამებიდანაც ჩანს. კამპანიის ხარჯების უმეტესობა სწორედ რეკლამასთანაა დაკავშირებული. “იდას” და “ლევიათანის” რეკლამები მთლიან გვერდზე იყო განთავსებული, რადგან მათ ჰქონდათ ამის საშუალება. ჩვენს რეკლამას მხოლოდ გვერდის მესამედი ეკავა.
– შეიძლება თუ არა, რომ კარგი ფილმი კამპანიის გარეშეც მოხვდეს ნომინაციაში?
– ასეთი შემთხვევა არ გამიგია, თუმცა იყო ნომინირებული ფილმები მცირედი სარეკლამო სახსრებითაც, მაგალითად კამბოჯური ფილმი „დაკარგული სურათი“ ან კანადური ფილმი „ომის ჯადოქარი“. მაგრამ ასეთი კომბინაციები რთულია და ახლა ამაზე არ ვისაუბრებ.
– წელს ერთდროულად ორ კამპანიაზე იმუშავეთ, გარდა „მანდარინებისა“ იყო ფილმი ისრაელიდან “გეთი, ვივიან ამსალემის გასამართლება”. ორივე ფილმი ნომინირებული იყო „ოქროს გლობუსზე“.
– სულ ექვსი ფილმი იყო: ნორვეგიული “1001 გრამი”, ჩეხური ფილმი, სამხრეთ კორეული და ასევე ერთი ჩილეში გადაღებული ფილმი.
– ყველა ფილმზე მუშაობთ, რომელსაც გთავაზობენ?
– სულაც არა. ფილმებს ვარჩევ იმის მიხედვით, თუ რა გავლენას ახდენს ჩემზე, რა პოტენციალი აქვთ. როცა პირველად ვნახე “მანდარინები”, დავინახე მისი პოტენციალი. შემდგომში ეს მაყურებლის რეაქციამაც დაადასტურა. სამჯერ ვნახე ეს ფილმი და ყოველ ჯერზე ვტიროდი. ივოს სხვა ვარიანტებიც ჰქონდა, ათამდე შეთავაზება, მაგრამ მე ამირჩია, ალბათ რეკომენდაციების გამო.
ივო ძალიან აქტიურობდა. დიდი ძალისხმევა, გული და სული ჩადო ამ საქმეში. კარგ ფილმთან ერთად, აუცილებელია სულისკვეთება და, ცხადია, ბიუჯეტი.
ყოველთვის ვამბობ: ჯილდოების მიღებისთვის სარეკლამო კამპანია არ არის აუცილებელი. რეკლამა საჭიროა იმისთვის, რომ ფილმის წარმდგენი ქვეყანა მოხვდეს რუკაზე. როცა წლების წინ ბულგარული ფილმის კამპანიას ვაწარმოებდი, ცოტა დააკლდა, რომ მოხვედრილიყო ნომინაციაში. მანამდე ბულგარულ ფილმებს არ უყურებდნენ, არც იცოდნენ სად იყო ბულგარეთი. ახლა ყველა ინტერესით მოელის ბულგარულ ფილმებს. იგივე შეიძლება ითქვას „მანდარინებზე“ და ესტონეთზე. ახლა უკვე ყველას ეცოდინება ეს ქვეყანა და მისი ფილმები.
უფრო რეალისტურად რომ ვთქვათ: კამპანია ეხმარება კარიერას, მსახიობების, რეჟისორების და ასე შემდეგ, „ოქროს გლობუსის“ ნომინანტობა ბევრს ნიშნავს, რომ აღარაფერი ვთქვათ ოსკარზე. ეს იძლევა ახალი კონტრაქტების პერსპექტივას. მაგალითად, ადგილობრივმა სააგენტომ უკვე გამოხატა დაინტერესება ზაზას მიმართ, მაგრამ ამისთვის მან უკეთ უნდა ისწავლოს ინგლისური ენა (იცინის.)
ყველას გაუკვირდა, რომ ზაზამ ასეთი კარგი სცენარი ორ კვირაში დაწერა. აქ კარგი სცენარი ძალიან ფასობს. ბევრად ადვილია იპოვო კარგი რეჟისორი, ვიდრე კარგი სცენარისტი.
ასეთივე პრობლემა არსებობს ევროპაშიც.
– კამპანიის მსვლელობისას რამდენად ხშირად გეკითხებოდნენ ეს ესტონური ფილმი იყო თუ ქართული?
– მხოლოდ ერთხელ. აკადემიას აინტერესებდა რა წვლილი იყო ფილმში ესტონური და რა – ქართული. გადავეცით მათ მთლიანი დოკუმენტაცია, რომელიც დეტალურად შეისწავლეს. ასე სინჯავენ და აფასებენ ყველა ფილმს. ზოგჯერ კონკურსანტები საჩივარს წერენ და აუცილებელია ამაზე რეაგირება (იცინის). არ ვიცი.
პირადად ჩემთვის სამწუხარო ფაქტია, რომ „მანდარინებს“ დღემდე არ ჰყავს ამერიკელი დისტრიბუტორი და არ აჩვენებენ კინოთეატრებში. „მირამაქსის“ ხელმძღვანელს ჰარვეი უაინშტაინს მოეწონა ფილმი, ასევე „სონის“ ხელმძღვანელს მაიკლ ბარკერს, მაგრამ, როგორც მითხრეს, არცერთმა არ იცის როგორ აწარმოოს ფილმის მარკეტინგი. მათი აზრით, ეს არის ომის თემაზე შექმნილი ფილმი, ასეთი ფილმების მარკეტინგი რთულია. უფრო მცირემასშტაბიან კომპანებთან ჯერ არ გვისაუბრია. შეიძლება ახლა, ოსკარზე ნომინაციის შემდეგ, საქმე უფრო კარგად წავიდეს.
– სამომავლო გეგმები?
– ამაზე უნდა მოვილაპარაკოთ. ჯერჯერობით გამოძინება მჭირდება. ალბათ ივო და ზაზა კიდევ ჩამოვლენ და სესიებს მოვაწყობთ. აკადემია საკუთარი ხარჯებით დაუგზავნის ფილმის დისკებს მის 6,000 წევრს, ვნახოთ რა მოხდება!